 |
| Η Οικογένεια με φόντο την Οικονομική Κρίση. |
Είμαστε εδώ προτείνοντας κάποιους τρόπους που πιστεύουμε ότι είναι βοηθητικοί για την ομαλότερη διαβίωση μέσα στην οικογένεια. Είμαστε ψυχολόγοι – ψυχοθεραπευτές, οπότε ο λόγος μας και οι προτάσεις μας, για βοήθεια, αφορούν τη ψυχοσυναισθηματική κατάσταση της οικογένειας. Δυστυχώς, δεν έχουμε εμείς τις απαντήσεις στα πολύ δύσκολα οικονομικά θέματα της καθημερινότητας μιας οικογένειας, που κατανοούμε ότι είναι αφόρητα πιεστικά για όλους μας και ακόμα περισσότερο για την περιοχή του Περάματος που ήταν � �ε δύσκολη κατάσταση και πριν ξεσπάσει η κρίση.
Γνωρίζουμε όλοι ότι κανένας μας δε διάλεξε να είναι σ' αυτή την οικονομική στενωπό αλλά όλοι καλούμαστε να βρούμε τρόπους, δικούς μας τρόπους, καθημερινούς για να επιβιώσουμε και εμείς και τα παιδιά μας με το λιγότερο δυνατό κόστος.
Αυτή τη δύσκολη περίοδο υφίσταται μεγάλη δοκιμασία ΚΑΙ ο ρόλος του γονέα. Καλείσθε, παρ' όλες τις δυσκολίες που έχετε να αντιμετωπίσετε σε θέματα διαβίωσης, να βρείτε τρόπους για να μπορέσετε να είστε βοηθητικοί και αποτελεσματικοί για τα παιδιά σας ΚΑΙ σε συναισθηματικό-ψυχολογικό επίπεδο.
Για να μιλήσουμε, όμως, για τα παιδιά, πρώτα, πρέπει να μιλήσουμε για, εσάς, τους γονείς.
Εδώ πρέπει να ειπωθεί κάτι ιδιαίτερα σημαντικό που σπάνια και δύσκολα λαμβάνουν υπ' όψιν τους οι γονείς. Είστε, ΕΣΕΙΣ, αυτοί που, κυρίως, ορίζετε τη σχέση με το παιδί σας και πριν ασχοληθείτε με το πως μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά σας πρέπει να ασχοληθείτε, ΠΡΩΤΑ, με σας.
Αυτό σημαίνει ότι είναι αναγκαίο πρώτα να κάνετε κάποια βήματα σε σχέση με τον εαυτό σας:
1. Προσέξτε και αναγνωρίστε τις δικές σας ανάγκες, αδυναμίες και φόβους (το να παραδεχτούμε ότι φοβόμαστε δε σημαίνει ότι χάσαμε τον όποιο αγώνα αλλά ότι ξέρουμε τι μας γίνετε σε συναισθηματικό επίπεδο έτσι ώστε να αποφασίσουμε ότι κάτι δραστικό οφείλουμε να κάνουμε γι' αυτό το φόβο)
2. Πάρτε το χρόνο που χρειάζεστε και ασχοληθείτε με τις δικές σας αντιδράσεις για την κατάσταση. Παρατηρήστε, έστω και για λίγο, τον εαυτό σας πως συμπεριφέρεστε μέσα στο σπίτι μπροστά ή πίσω απ' τα παιδιά σας.
3. Για να είναι τα παιδιά σας καλά πρέπει πρώτα να φροντίσετε για τον εαυτό σας να είναι καλά. Ίσως να το θεωρήσετε ότι είναι πολυτέλεια να προσέχετε τον εαυτό σας σε τέτοιες στιγμές ή να πιστεύετε ότι εσείς αντέχετε. Σκεφτείτε, όμως ότι, αν κάτι δύσκολο συμβεί σε σας, τα παιδιά σας θα βρεθούν σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση. Πως θα καταφέρετε να υποστηρίξετε το παιδί σας αν δεν έχετε βρει τρόπο να υποστηρίξετε τον εαυτό σας;
4. Είτε τα καταφέρετε είτε όχι να σώσετε το σπίτι σας υπάρχουν τρόποι να βοηθήσετε την οικογένειά σας για να μην κουβαλούν συναισθηματικά προβλήματα τα παιδιά σας για αρκετά χρόνια μετά, ίσως και σ' όλη τους τη ζωή. Αυτό που ακούγεται εκωφαντικά από τους περισσότερους γονείς είναι το "δε με νοιάζει για μένα, τα παιδιά μου θέλω να είναι καλά". Είναι αδύνατο αν δεν είστε εσείς καλά να είναι τα παιδιά σας καλά, σε τι ποιότητας ψυχικό περιβάλλον; με ποια εφόδια ψυχής;
5. Είναι αναγκαίο να θυμηθούμε και να θυμίσουμε και στα παιδιά μας ότι το χρήμα δεν είναι το παν και ότι η ευτυχία δεν αγοράζεται. Τα παιδιά προσκολλούνται στα υλικά αγαθά γιατί τους λείπουν άλλα ουσιαστικότερα πράγματα. Αν έχουν τα απολύτως στοιχειώδη μπορούν να ζήσουν ευτυχισμένα σε μια οικογένεια, όταν υπάρχει το ψυχικό απόθεμα αγάπης κι αισιοδοξίας από τους γονείς.
(*Τουλάχιστον τα μισά από τα παρακάτω βήματα είναι βασισμένα σε πολυετή έρευνα του Rond Conger, καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, για τις συνέπειες της αμερικανικής οικονομικής κρίσης του 1980 στα παιδιά. Έρευνα 20 χρόνων σε 450 οικογένειες.)
Π ρ ο τ ά σ ε ι ς δ ι α χ ε ί ρ ι σ η ς :
1. Πείτε τους την αλήθεια. Είτε θέλουμε να το αντιμετωπίσουμε είτε δεν θέλουμε, η πραγματικότητα είναι ότι τα παιδιά βρίσκονται ΜΕΣΑ στην ατμόσφαιρα της κρίσης.
Υπάρχουν γεγονότα που συμβαίνουν στα ίδια ή σε συμμαθητές τους, όπως το ότι δεν μπορούν ν' αγοράσουν σνακ από το κυλικείο ή το κολατσιό λείπει από τη σχολική τσάντα ή ότι έχει κοπεί το ηλεκτρικό ή ότι το ψυγείο στο σπίτι δεν είναι γεμάτο όπως ήταν (ίσως είναι και άδειο) ή ότι δεν υπάρχει θέρμανση ή ότι το πουκάμισο της παρέλασης δεν μπορεί ν' αγοραστεί ή ότι δεν πάμε σινεμά ή λούνα παρκ ή ότι δεν αγοράζουμε πια πολλά ή καθόλου παιχνίδια.
Τα παιδιά σε όποια ηλικία και αν είναι μπορεί να μην καταλαβαίνουν τι ακριβώς συμβαίνει αλλά νιώθουν τα πάντα. Νομίζουμε ότι τα ξεγελάμε αλλά έχουν εξαιρετικά ευαίσθητες κεραίες σε ότι συμβαίνει γύρω τους, τα "πιάνουν" όλα. Μην τα αφήνετε να φοβούνται και να ανησυχούν ακούγοντας ιστορίες από τους φίλους ή συμμαθητές τους που θα είναι ανακριβείς και ατελείς. Μην τα αφήνετε σε μια σιωπηρή ανησυχία.
Ο δικός σας ρόλος είναι να τα βοηθήσετε να κατανοήσουν την κατάσταση, τι συμβαίνει γύρω τους.
Ρωτήστε τα τι σκέφτονται για τα τρέχοντα γεγονότα, τι μπορεί να έχουν ακούσει στο σχολείο από συμμαθητές ή φίλους τους. Σε καμία περίπτωση δεν θα βοηθήσει καθόλου να τα πιέσετε για μια κουβέντα με το ζόρι, απλά, αφήστε τους ένα άνοιγμα για να ξεκινήσει μια συζήτηση. Μπορεί να μην θέλουν ή να μην έχουν ανάγκη να μιλήσουν ΤΩΡΑ αλλά θα ξέρουν ότι σας νοιάζει τι σκέφτονται και αισθάνονται, και ότι είστε διαθέσιμοι να απαντήσετε στις ερωτήσεις τους.
Προσέξτε, όμως πολύ, να τους μεταφέρετε πληροφορία προσαρμοσμένη στην ηλικία και στο αναπτυξιακό τους επίπεδο. Είναι πολύ σημαντικό να το κάνετε με προσοχή για να μην τρομάξουν ακούγοντας μη κατανοητές έννοιες γι' αυτά.
Αν ήδη υπάρχει δύσκολη ατμόσφαιρα μέσα στο σπίτι τότε είναι να πάτε εσείς σ' αυτά και να τους πείτε: "Ξέρω ότι έχεις καταλάβει ότι ο μπαμπάς και η μαμά είναι αναστατωμένοι τον τελευταίο καιρό, θέλουμε να σου εξηγήσουμε τι συμβαίνει". Εξηγήστε ότι αυτό που συμβαίνει στη δική σας οικογένεια συμβαίνει και σε άλλες, ΟΧΙ για να τους πείτε ότι είμαστε όλοι χάλια αλλά ότι δεν είμαστε οι μοναδικοί που μας συμβαίνει και όλοι προσπαθούμε για να βρούμε τρόπους να τα καταφέρουμε.
Δεν είναι απαραίτητες οι λεπτομέρειες αλλά λίγα, απλά και κατανοητά λόγια που ταιριάζουν στην ηλικία τους.
ΝΑΙ στην αλήθεια – ΟΧΙ στο άγνωστο που φοβίζει
2. Παραδεχτείτε την αγωνία σας. Δεν προτείνουμε να μοιραστείτε με τα παιδιά σας το μέγεθος του φόβου ή της αγωνίας σας γιατί έχουν ανάγκη για ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον. Όμως, τα συναισθήματά σας υπάρχουν στην ατμόσφαιρα του σπιτιού και όσο κι αν κάποιοι γονείς, πιθανά, πιστεύετε ότι δεν τα δείχνετε ή δεν τα μεταφέρετε μπροστά στα παιδιά σας να είστε σίγουροι ότι τα παιδιά καταλαβαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά (και αυτό είναι πολύ πιο φοβιστικό). Μιλήστε τους για τη δυσκολία της κατάστασης και ότι και για σας δεν είναι εύκολο ΟΜΩΣ πρ� �σπαθείτε να βρείτε λύσεις.
Αποφύγετε εκφράσεις όπως "δε θα έχουμε ψωμί να φάμε" ή "θα μείνουμε άστεγοι", προκειμένου να δείξετε την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκεστε.
Αποδεχτείτε και τα συναισθήματα των παιδιών σας, μην τα ειρωνευτείτε ή τα κοροϊδέψετε αν/όταν σας περιγράψουν τις ανησυχίες τους ή τις σκέψεις τους με τρόπο που θα τον χαρακτηρίζατε υπερβολικό, ακούστε τα και απαντήστε τους λογικά, μην ξεχνάτε ότι είναι παιδιά.
ΝΑΙ στο συναίσθημα – ΟΧΙ στην υπερβολή
3. Κρατήστε ανοιχτό διάλογο. Γίνετε καλός ακροατής και καλός παρατηρητής. Τα μικρά παιδιά μπορεί να μην είναι σε θέση να εκφραστούν λεκτικά. Δώστε προσοχή σε αλλαγές στη συμπεριφορά τους στο σπίτι ή στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις τους.
Αφήστε τα παιδιά να σας καθοδηγήσουν με τις ερωτήσεις τους, ακούστε τις δικές τους ιστορίες και συζητήστε τις μαζί τους, μην τα αποπαίρνετε. Αφού μιλάμε για διάλογο να αναφέρουμε και την ανάγκη διαλόγου μεταξύ του ζευγαριού. Μελέτες για τα ζευγάρια έχουν δείξει ψυχολογική κακοποίηση και σωματική επίθεση, στους θύτες περιλαμβάνονται άτομα όλων των μορφωτικών και οικονομικών επιπέδων.
Κάτι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί ανατρέπει τα μέχρι σήμερα δεδομένα είναι ότι στη χώρα μας -όπως επίσης στην Ουγγαρία, στο Βέλγιο και στην Ισπανία- τα θύματα της ψυχολογικής κακοποίησης είναι στην πλειονότητά τους άνδρες. Το γεγονός αυτό εξηγείται από τους ειδικούς και στο πλαίσιο της κρίσης. Η ανεργία των ανδρών, η οποία "ακυρώνει" τον παραδοσιακό τους ρόλο εντός της οικογένειας, συνεπάγεται υποτιμητικά σχόλια -άχρηστος, ανίκανος, τεμπέλης- και επιθέσεις ή εκβιασμούς με ψυχολογικό υπόβαθρο.
Μοιραστείτε με ηρεμία και ψυχραιμία, τους φόβους και τις ανησυχίες σας και βρείτε τρόπους να τα καταφέρετε. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να σας βλέπουν ήρεμους και μονιασμένους.
ΝΑΙ στο διάλογο – ΟΧΙ στις προσβολές
4. Κρατείστε μια καθημερινή ρουτίνα που θα συμμετέχετε κι εσείς, δίνει ασφάλεια, ομαλότητα και σταθερότητα στα παιδιά. Προσπαθήστε να κάνετε πράγματα μαζί τους, όπως να τρώτε μαζί, να διαβάζετε ιστορίες το βράδυ, να παίζετε παιχνίδια ή αθλήματα, να πάτε για περιπάτους ή βόλτες με ποδήλατο, ή να παρακολουθήσετε μη βίαιη, μη αγχωτική τηλεόραση. Τα μικρά παιδιά μπορεί να χρειάζονται περισσότερη φυσική επαφή να τ' αγκαλιάζετε πιο συχνά, να τα κρατάτε από το χέρι, να τα κανακεύετε κ.λ.π.
Το καθημερινό πρόγραμμά τους πρέπει να μείνει σταθερό, αν κάποια καθημερινή ασχολία αλλάξει μιλήστε το μαζί τους, ενημερώστε τα πριν την αλλάξετε, μην τους κάνετε απλά ανακοινώσεις, εξηγήστε τους με αγάπη και κατανόηση.
Αν χρειαστείτε πιο δραστικές λύσεις, επίσης, εξηγήστε τους π.χ. "Επειδή τώρα είναι μια δύσκολη περίοδος, θα μείνουμε για λίγο καιρό με τον παππού και τη γιαγιά προκειμένου να μοιραζόμαστε τα έξοδα".
ΝΑΙ στο λειτουργικό πρόγραμμα – ΟΧΙ στο χάος
5. Έλεγχο στις ειδήσεις. Είναι σημαντικό για σας να είστε ενημερωμένοι αλλά τα παιδιά ακούγοντας για "οικονομία σε κρίση" ή για αυτοκτονίες ή για εξαθλίωση αυξάνεται το άγχος τους. Ιδίως τα μικρά παιδιά αδυνατούν να διακρίνουν μεταξύ των δελτίων ειδήσεων και της πραγματικότητας που ισχύει για την δική τους οικογένεια.
Τα παιδιά τείνουν να βλέπουν τα πράγματα ως άσπρο – μαύρο, αλλά και να παίρνουν στην κυριολεξία τα όσα τους λέτε ή ακούνε, αυτό σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνουν τη χρήση της υπερβολής στην έκφραση.
Οι διαπληκτισμοί στα παράθυρα και οι ατέρμονες οικονομικές συζητήσεις διαταράσσουν και τη δική σας ψυχική ηρεμία και αυξάνουν τα επίπεδα άγχους και ανασφάλειας.
ΝΑΙ στην ενημέρωση – ΟΧΙ στην τραγικοποίηση
6. Έλεγχο στην ένταση στο σπίτι. Είναι κατανοητό και πολύ πιθανό να είστε αγχωμένοι και ευερέθιστοι αλλά προσπαθήστε να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, μοιραστείτε με φίλους ή συγγενείς την αγωνία σας, κάντε βόλτες μαζί με τα παιδιά σας, ακούστε μουσική, βρείτε διεξόδους που θα βοηθήσουν κι εσάς. Οι συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια είναι ίσως η μεγαλύτερη δοκιμασία που περνούν τα παιδιά σε τέτοιες περιόδους.
Σημαντικό είναι σε όλες τις σχετικές συζητήσεις να διαβεβαιώνετε τα παιδιά σας πως δεν είναι εκείνα η αιτία του άγχους και της ανησυχίας σας, δεν είναι αυτονόητο γι' αυτά όπως είναι για σας.
Έχει, επίσης, καταγραφεί σωματική βία από τους γονείς που είναι άνεργοι. Αν δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε το άγχος σας και την ένταση που απορρέει μη διστάσετε να ζητείστε βοήθεια από εθελοντές ψυχολόγους-ψυχοθεραπευτές.
ΝΑΙ στη βοήθεια – ΟΧΙ στην ενδοοικογενειακή σύγκρουση και βία
7. Δώστε τους το δικαίωμα και την υποχρέωση να συμβάλλουν με τον δικό τους τρόπο στις δυσκολίες της οικογένειας. Ρωτήστε τα παιδιά σας πως μπορούν να συμβάλλουν ή κάντε τους κάποιες προτάσεις εσείς και δώστε τους χρόνο ν' αποφασίσουν.
Μην αυτοθυσιάζεστε πέρα από τα όριά σας για να μην στερηθούν τα παιδιά. Ξανασκεφτείτε τι είναι πραγματικά απαραίτητο για τα παιδιά σας.
Είναι αναγκαίο το να πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα ή αρκετά όχι ως μέρος της ζωής, να ξεχωρίσουν τα σημαντικά και τα αναγκαία από τα περιττά. Αν τους λέγατε δύσκολα όχι δώστε τους χρόνο και κατανόηση για την καινούργια και έτσι κι αλλιώς αναγκαία κατάσταση. Μην θυμώνετε με τα παιδιά, εάν εξακολουθούν να θέλουν να ξοδεύουν τα χρήματα όπως ξόδευαν παλαιότερα. Πρόκειται για μια νέα πραγματικότητα που όλοι μας δυσκολευόμαστε να προσαρμοστούμε, το ίδιο και τα παιδιά.
ΝΑΙ στη συμμετοχή – ΟΧΙ στην αδιαφορία
8. Αναζητήστε τα θετικά στοιχεία που αναδύονται μέσα από τις δυσκολίες. Κάποιοι γονείς χαίρονται να ανακαλύπτουν πόσα λιγότερα παιχνίδια και δραστηριότητες, από αυτές που παλαιότερα θεωρούσαν απαραίτητες, χρειάζονται τα παιδιά για να είναι πραγματικά χαρούμενα και δημιουργικά. Ψάξτε για τις δωρεάν εκδηλώσεις που διοργανώνονται για παιδιά και μεγάλους (π.χ. www.forfree.gr , οδηγός δωρεάν εκδηλώσεων σε μεγάλες ελληνικές πόλεις, για ενήλικες και παιδιά).
ΝΑΙ στην ανάδυση θετικών πλευρών – ΟΧΙ στην παθητικότητα
9. Στις κουβέντες μείνετε στα γεγονότα. Γεγονός είναι τι πραγματικά συμβαίνει. Οι γνώμες είναι το πώς αισθανόμαστε για το τι συμβαίνει. Μην κάνετε βαθιές πολιτικές αναλύσεις με τα παιδιά σας και προσπαθείστε να βάλετε μια σπίθα αισιοδοξίας ή τουλάχιστον καθυσυχασμού.
Αποφύγετε το "όλα καταρρέουν" ή το "ότι και να κάνουμε δε σωζόμαστε".
Ακούστε τι ρωτούν και απαντήστε ακριβώς στις ερωτήσεις που κάνουν. Στην περίπτωση αυτή τα παιδιά δεν χρειάζεται να γνωρίζουν τίποτα παραπάνω από αυτό που τα ίδια ρωτούν.
ΝΑΙ στα γεγονότα – ΟΧΙ στις εικασίες και την κινδυνολογία
10. Δώστε έμφαση στην ανθεκτικότητα και στη δύναμη των ανθρώπων. Αν εμείς καταφέρουμε να μείνουμε ψύχραιμοι τότε και τα παιδιά μας θα ακολουθήσουν τις δικές μας αντιδράσεις. Διδάξτε τους ότι οι δυσκολίες είναι μέσα στη ζωή αλλά δεν θα σταματήσετε να αγωνίζεστε για το καλύτερο, θα το καταλάβουν.
Ακούγεται ότι γονείς αφήνουν τα παιδιά τους σε ιδρύματα γιατί δεν μπορούν να τα θρέψουν, βεβαιώστε τα ότι δεν θα κάνετε κάτι τέτοιο.
ΝΑΙ στη δύναμη – ΟΧΙ στην παραίτηση
11. Δώστε τους ελπίδα. Όσο δύσκολη και να είναι η οικονομική κατάσταση που βρισκόμαστε μπορούμε να τα διαβεβαιώσουμε πως θα είμαστε δίπλα τους με αγάπη και φροντίδα, πράγματα που δεν εξαρτώνται από το πόσο λεφτά έχουμε αλλά από το πόσο πλούσιοι είμαστε εσωτερικά. Μιλήστε τους ειλικρινά ¨Δεν ξέρω πως θα εξελιχθούν τα πράγματα αλλά θα βάλω τα δυνατά μου για το καλύτερο που μπορώ¨. Δώστε τους το μήνυμα "ότι και να συμβεί, είμαστε μαζί", έχουν ανάγκη να το ακούσουν, τακτικά και με ξεκάθαρο λόγο.
ΝΑΙ στην ελπίδα – ΟΧΙ στην φτώχεια ψυχής
12. Να εστιάσουμε στην προσωπική ευθύνη διαχείρισης των δυσκολιών που μας έρχονται. Εμείς καλούμαστε κι έχουμε ευθύνη να βρούμε λύσεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως οικογένεια. Το να ακούγονται κατηγορίες (όσο και αν είναι δικαιολογημένες) ή γκρίνιες μπροστά στα παιδιά σας για τον κάθε υπεύθυνο αυτής της κατάστασης τους αφαιρείτε τη δυνατότητα και τη χαρά να βρούν και να αναπτύξουν τους προσωπικούς, δικούς τους, τρόπους διαχείρισης του εαυτού τους στις δυσκολίες της ζωής με υπευθυνότητα και επιμονή.
ΝΑΙ στην προσωπική ευθύνη – ΟΧΙ στο μηρυκασμό του προβλήματος και την ακινητοποίηση
13. Διδάξτε τους αλληλεγγύη και αλληλοβοήθεια. Όχι μόνο με τα λόγια, δεν αρκεί. Γίνετε εσείς οι ίδιοι αλληλέγγυοι με τους συμπολίτες σας. Τα παιδιά μαθαίνουν μ' αυτό που βλέπουν να γίνεται, με αυτό που κάνετε και όχι με αυτό που τους λέτε.
Κάποιες φορές είναι πιο δύσκολο να ζητήσουμε βοήθεια παρά να δώσουμε από το υστέρημά μας είτε για λόγους περηφάνιας είτε για λόγους ντροπής. Είναι αναγκαίο, αυτές τις δύσκολες εποχές, να συνειδητοποιήσουμε ότι η βοήθεια δεν είναι ζητιανιά και η ανάγκη μας δεν μας υποτιμά. Υπάρχουν – ευτυχώς – αρκετοί οργανισμοί και πολλοί άνθρωποι που θέλουν και μπορούν να βοηθήσουν. Αρκεί να ξέρουν πως χρειάζεστε τη βοήθεια τους.
ΝΑΙ στην αλληλεγγύη – ΟΧΙ στον ατομισμό
14. Δείξτε με τις πράξεις σας και διδάξτε και στα παιδιά σας, συμπόνοια για τους συνανθρώπους μας. Η συμπόνοια είναι αρετή, αναγκαία στους δύσκολους καιρούς. Μιλήστε με τα παιδιά σας με αγάπη για ότι χειρότερο μπορεί να συμβαίνει σε μια διπλανή οικογένεια. Προσπαθήστε να βρείτε μαζί τους τρόπους για να βοηθήσετε και να συμπαρασταθείτε. Δε βοηθάει κανέναν το "καλά είμαστε εμείς ακόμα μην ασχολείσαι με τον γείτονα". Γιατί τη βοήθεια που θα δώσουμε μπορεί κάποια στιγμή να χρειαστεί να τη ζητήσουμε κι εμείς, όχι απαραίτητα από τους ανθρώπους που βοηθήσαμε αλλά από άλλους που έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν εμάς. Αν κατανοήσουμε την ανάγκη του άλλου και την πιθανή απελπισία του είναι πιθανό να μη νιώσουμε ντροπή, αν/όταν χρειαστεί, να ζητήσουμε κι εμείς βοήθεια.
ΝΑΙ στη συμπόνοια και στη συμπαράσταση – ΟΧΙ στη ντροπή για βοήθεια
15. Αποδεχτείτε και μιλήστε με τα παιδιά σας για την κοινωνική συνύπαρξη. Το να κατηγορείτε ή να προσβάλετε τον συνάνθρωπό σας επειδή είναι μετανάστης και έχει δουλειά με την αιτιολογία ότι εσείς δεν έχετε δουλειά δε βοηθάει ούτε αλλάζει τη δική σας κατάσταση. Υπήρξε περιστατικό παιδιού να κατηγορεί τον συμμαθητή του που είναι από άλλη χώρα και ο πατέρας του έχει δουλειά γιατί ο δικός του πατέρας έχασε τη δική του δουλειά.
ΝΑΙ (ξανά!) στην αλληλεγγύη και το σεβασμό – ΟΧΙ στη σύγκριση και στην αρνητική κριτική
16. Μιλήστε με τους δασκάλους των παιδιών σας. Ενθαρρύνετε το δάσκαλο, τη δασκάλα να σας ενημερώνει αν παρατηρήσει διαφορετική συμπεριφορά από τη συνηθισμένη στο παιδί σας. Να θυμάστε ότι οι δάσκαλοι είναι και αυτοί κάτω από πίεση για τους δικούς τους λόγους και προσπαθούν και αυτοί να αντεπεξέλθουν με τα δικά τους θέματα.
Καλέστε τους δασκάλους να γίνουν βοηθοί σε περιπτώσεις απομόνωσης παιδιού ή εμπαιγμού του από συμμαθητές αν δεν μπορεί για παράδειγμα ν' αγοράσει κουλούρι ή κάτι φαγώσιμο από το κυλικείο.
ΝΑΙ στη συνεργασία – ΟΧΙ στην απαξίωση
17. Δημιουργείστε ομάδες αλληλοβοήθειας είτε για να μοιραστείτε τους φόβους σας είτε για να κάνετε πράγματα δημιουργικά, βοηθητικά και γιατί όχι και αποτελεσματικά για τις υπάρχουσες συνθήκες. Θα βοηθήσει για να μην μεταφέρετε όλο το άγχος σας μέσα στην οικογένεια. Μια άλλη πρόταση είναι να οργανώσετε και ομάδες παιδιών όπου θα συμμετέχουν σε ομαδικά παιγνίδια ή δημιουργικές ασχολίες, μην τα αφήνετε να μένουν κολλημένα σε μια τηλεόραση, παθητικούς θεατές. Ήδη έχουν δημιουργηθεί διάφορες ομάδες είτε ανταλλακτικές είτε εθελοντικές, ενη μερωθείτε δεν βοηθάει να απομονώνεστε στην εύθραυστη ασφάλεια του σπιτιού σας. Οι ομάδες ανθρώπων έχουν και δίνουν δύναμη και ελπίδα.
ΝΑΙ στην ενεργοποίηση – ΟΧΙ στην απομόνωση
18. Συμμετέχετε στη ζωή των παιδιών σας. Η απλοϊκή τους ματιά έχει περισσότερη σοφία από των ενηλίκων. Παίξτε μαζί τους και πάρτε κομμάτι από την ενστικτώδη αισιοδοξία και ανεμελιά τους. Είναι βοηθητικό διάλειμμα στο διαρκές άγχος που βιώνουμε.
ΝΑΙ στο παιγνίδι – ΟΧΙ στη σοβαροφάνεια
19. Τίποτα δεν είναι μόνιμο, ούτε τα καλά και εύκολα, ούτε τα δύσκολα και άσχημα σ' αυτή τη μοναδική ζωή που έχουμε να ζήσουμε. Τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται σε διαφορετικές καταστάσεις αρκεί να είμαστε δίπλα τους και να τα υποστηρίζουμε. Ας μην τα μετατρέψουμε σε θύματα, χρειάζονται φροντίδα και υποστήριξη.
ΝΑΙ στη ροή της ζωής – ΟΧΙ στη θυματοποίηση
20. Οι συμβουλές είναι εύκολες αλλά η εφαρμογή δύσκολη. Εδώ περιγράψαμε γενικούς τρόπους βοήθειας, όμως γνωρίζουμε ότι κάθε οικογένεια είναι μοναδική κι έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες. Είναι κατανοητό ότι εύκολα και γρήγορα δεν εφαρμόζονται αλλαγές στις συνήθειες της οικογένειας. Προσπαθήστε να μείνετε ανοιχτοί σε λύσεις που υπάρχουν γύρω μας. Αν χρειαστείτε βοήθεια ζητήστε τη και θα προσπαθήσουμε με τις δυνατότητες που έχουμε να κάνουμε ότι καλύτερο.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή και το χρόνο σας.
Δήμητρα Ξενάκη
Οικογενειακή – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Γνωρίζουμε όλοι ότι κανένας μας δε διάλεξε να είναι σ' αυτή την οικονομική στενωπό αλλά όλοι καλούμαστε να βρούμε τρόπους, δικούς μας τρόπους, καθημερινούς για να επιβιώσουμε και εμείς και τα παιδιά μας με το λιγότερο δυνατό κόστος.
Αυτή τη δύσκολη περίοδο υφίσταται μεγάλη δοκιμασία ΚΑΙ ο ρόλος του γονέα. Καλείσθε, παρ' όλες τις δυσκολίες που έχετε να αντιμετωπίσετε σε θέματα διαβίωσης, να βρείτε τρόπους για να μπορέσετε να είστε βοηθητικοί και αποτελεσματικοί για τα παιδιά σας ΚΑΙ σε συναισθηματικό-ψυχολογικό επίπεδο.
Για να μιλήσουμε, όμως, για τα παιδιά, πρώτα, πρέπει να μιλήσουμε για, εσάς, τους γονείς.
Εδώ πρέπει να ειπωθεί κάτι ιδιαίτερα σημαντικό που σπάνια και δύσκολα λαμβάνουν υπ' όψιν τους οι γονείς. Είστε, ΕΣΕΙΣ, αυτοί που, κυρίως, ορίζετε τη σχέση με το παιδί σας και πριν ασχοληθείτε με το πως μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά σας πρέπει να ασχοληθείτε, ΠΡΩΤΑ, με σας.
Αυτό σημαίνει ότι είναι αναγκαίο πρώτα να κάνετε κάποια βήματα σε σχέση με τον εαυτό σας:
1. Προσέξτε και αναγνωρίστε τις δικές σας ανάγκες, αδυναμίες και φόβους (το να παραδεχτούμε ότι φοβόμαστε δε σημαίνει ότι χάσαμε τον όποιο αγώνα αλλά ότι ξέρουμε τι μας γίνετε σε συναισθηματικό επίπεδο έτσι ώστε να αποφασίσουμε ότι κάτι δραστικό οφείλουμε να κάνουμε γι' αυτό το φόβο)
2. Πάρτε το χρόνο που χρειάζεστε και ασχοληθείτε με τις δικές σας αντιδράσεις για την κατάσταση. Παρατηρήστε, έστω και για λίγο, τον εαυτό σας πως συμπεριφέρεστε μέσα στο σπίτι μπροστά ή πίσω απ' τα παιδιά σας.
3. Για να είναι τα παιδιά σας καλά πρέπει πρώτα να φροντίσετε για τον εαυτό σας να είναι καλά. Ίσως να το θεωρήσετε ότι είναι πολυτέλεια να προσέχετε τον εαυτό σας σε τέτοιες στιγμές ή να πιστεύετε ότι εσείς αντέχετε. Σκεφτείτε, όμως ότι, αν κάτι δύσκολο συμβεί σε σας, τα παιδιά σας θα βρεθούν σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση. Πως θα καταφέρετε να υποστηρίξετε το παιδί σας αν δεν έχετε βρει τρόπο να υποστηρίξετε τον εαυτό σας;
4. Είτε τα καταφέρετε είτε όχι να σώσετε το σπίτι σας υπάρχουν τρόποι να βοηθήσετε την οικογένειά σας για να μην κουβαλούν συναισθηματικά προβλήματα τα παιδιά σας για αρκετά χρόνια μετά, ίσως και σ' όλη τους τη ζωή. Αυτό που ακούγεται εκωφαντικά από τους περισσότερους γονείς είναι το "δε με νοιάζει για μένα, τα παιδιά μου θέλω να είναι καλά". Είναι αδύνατο αν δεν είστε εσείς καλά να είναι τα παιδιά σας καλά, σε τι ποιότητας ψυχικό περιβάλλον; με ποια εφόδια ψυχής;
5. Είναι αναγκαίο να θυμηθούμε και να θυμίσουμε και στα παιδιά μας ότι το χρήμα δεν είναι το παν και ότι η ευτυχία δεν αγοράζεται. Τα παιδιά προσκολλούνται στα υλικά αγαθά γιατί τους λείπουν άλλα ουσιαστικότερα πράγματα. Αν έχουν τα απολύτως στοιχειώδη μπορούν να ζήσουν ευτυχισμένα σε μια οικογένεια, όταν υπάρχει το ψυχικό απόθεμα αγάπης κι αισιοδοξίας από τους γονείς.
(*Τουλάχιστον τα μισά από τα παρακάτω βήματα είναι βασισμένα σε πολυετή έρευνα του Rond Conger, καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, για τις συνέπειες της αμερικανικής οικονομικής κρίσης του 1980 στα παιδιά. Έρευνα 20 χρόνων σε 450 οικογένειες.)
Π ρ ο τ ά σ ε ι ς δ ι α χ ε ί ρ ι σ η ς :
1. Πείτε τους την αλήθεια. Είτε θέλουμε να το αντιμετωπίσουμε είτε δεν θέλουμε, η πραγματικότητα είναι ότι τα παιδιά βρίσκονται ΜΕΣΑ στην ατμόσφαιρα της κρίσης.
Υπάρχουν γεγονότα που συμβαίνουν στα ίδια ή σε συμμαθητές τους, όπως το ότι δεν μπορούν ν' αγοράσουν σνακ από το κυλικείο ή το κολατσιό λείπει από τη σχολική τσάντα ή ότι έχει κοπεί το ηλεκτρικό ή ότι το ψυγείο στο σπίτι δεν είναι γεμάτο όπως ήταν (ίσως είναι και άδειο) ή ότι δεν υπάρχει θέρμανση ή ότι το πουκάμισο της παρέλασης δεν μπορεί ν' αγοραστεί ή ότι δεν πάμε σινεμά ή λούνα παρκ ή ότι δεν αγοράζουμε πια πολλά ή καθόλου παιχνίδια.
Τα παιδιά σε όποια ηλικία και αν είναι μπορεί να μην καταλαβαίνουν τι ακριβώς συμβαίνει αλλά νιώθουν τα πάντα. Νομίζουμε ότι τα ξεγελάμε αλλά έχουν εξαιρετικά ευαίσθητες κεραίες σε ότι συμβαίνει γύρω τους, τα "πιάνουν" όλα. Μην τα αφήνετε να φοβούνται και να ανησυχούν ακούγοντας ιστορίες από τους φίλους ή συμμαθητές τους που θα είναι ανακριβείς και ατελείς. Μην τα αφήνετε σε μια σιωπηρή ανησυχία.
Ο δικός σας ρόλος είναι να τα βοηθήσετε να κατανοήσουν την κατάσταση, τι συμβαίνει γύρω τους.
Ρωτήστε τα τι σκέφτονται για τα τρέχοντα γεγονότα, τι μπορεί να έχουν ακούσει στο σχολείο από συμμαθητές ή φίλους τους. Σε καμία περίπτωση δεν θα βοηθήσει καθόλου να τα πιέσετε για μια κουβέντα με το ζόρι, απλά, αφήστε τους ένα άνοιγμα για να ξεκινήσει μια συζήτηση. Μπορεί να μην θέλουν ή να μην έχουν ανάγκη να μιλήσουν ΤΩΡΑ αλλά θα ξέρουν ότι σας νοιάζει τι σκέφτονται και αισθάνονται, και ότι είστε διαθέσιμοι να απαντήσετε στις ερωτήσεις τους.
Προσέξτε, όμως πολύ, να τους μεταφέρετε πληροφορία προσαρμοσμένη στην ηλικία και στο αναπτυξιακό τους επίπεδο. Είναι πολύ σημαντικό να το κάνετε με προσοχή για να μην τρομάξουν ακούγοντας μη κατανοητές έννοιες γι' αυτά.
Αν ήδη υπάρχει δύσκολη ατμόσφαιρα μέσα στο σπίτι τότε είναι να πάτε εσείς σ' αυτά και να τους πείτε: "Ξέρω ότι έχεις καταλάβει ότι ο μπαμπάς και η μαμά είναι αναστατωμένοι τον τελευταίο καιρό, θέλουμε να σου εξηγήσουμε τι συμβαίνει". Εξηγήστε ότι αυτό που συμβαίνει στη δική σας οικογένεια συμβαίνει και σε άλλες, ΟΧΙ για να τους πείτε ότι είμαστε όλοι χάλια αλλά ότι δεν είμαστε οι μοναδικοί που μας συμβαίνει και όλοι προσπαθούμε για να βρούμε τρόπους να τα καταφέρουμε.
Δεν είναι απαραίτητες οι λεπτομέρειες αλλά λίγα, απλά και κατανοητά λόγια που ταιριάζουν στην ηλικία τους.
ΝΑΙ στην αλήθεια – ΟΧΙ στο άγνωστο που φοβίζει
2. Παραδεχτείτε την αγωνία σας. Δεν προτείνουμε να μοιραστείτε με τα παιδιά σας το μέγεθος του φόβου ή της αγωνίας σας γιατί έχουν ανάγκη για ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον. Όμως, τα συναισθήματά σας υπάρχουν στην ατμόσφαιρα του σπιτιού και όσο κι αν κάποιοι γονείς, πιθανά, πιστεύετε ότι δεν τα δείχνετε ή δεν τα μεταφέρετε μπροστά στα παιδιά σας να είστε σίγουροι ότι τα παιδιά καταλαβαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά (και αυτό είναι πολύ πιο φοβιστικό). Μιλήστε τους για τη δυσκολία της κατάστασης και ότι και για σας δεν είναι εύκολο ΟΜΩΣ πρ� �σπαθείτε να βρείτε λύσεις.
Αποφύγετε εκφράσεις όπως "δε θα έχουμε ψωμί να φάμε" ή "θα μείνουμε άστεγοι", προκειμένου να δείξετε την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκεστε.
Αποδεχτείτε και τα συναισθήματα των παιδιών σας, μην τα ειρωνευτείτε ή τα κοροϊδέψετε αν/όταν σας περιγράψουν τις ανησυχίες τους ή τις σκέψεις τους με τρόπο που θα τον χαρακτηρίζατε υπερβολικό, ακούστε τα και απαντήστε τους λογικά, μην ξεχνάτε ότι είναι παιδιά.
ΝΑΙ στο συναίσθημα – ΟΧΙ στην υπερβολή
3. Κρατήστε ανοιχτό διάλογο. Γίνετε καλός ακροατής και καλός παρατηρητής. Τα μικρά παιδιά μπορεί να μην είναι σε θέση να εκφραστούν λεκτικά. Δώστε προσοχή σε αλλαγές στη συμπεριφορά τους στο σπίτι ή στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις τους.
Αφήστε τα παιδιά να σας καθοδηγήσουν με τις ερωτήσεις τους, ακούστε τις δικές τους ιστορίες και συζητήστε τις μαζί τους, μην τα αποπαίρνετε. Αφού μιλάμε για διάλογο να αναφέρουμε και την ανάγκη διαλόγου μεταξύ του ζευγαριού. Μελέτες για τα ζευγάρια έχουν δείξει ψυχολογική κακοποίηση και σωματική επίθεση, στους θύτες περιλαμβάνονται άτομα όλων των μορφωτικών και οικονομικών επιπέδων.
Κάτι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί ανατρέπει τα μέχρι σήμερα δεδομένα είναι ότι στη χώρα μας -όπως επίσης στην Ουγγαρία, στο Βέλγιο και στην Ισπανία- τα θύματα της ψυχολογικής κακοποίησης είναι στην πλειονότητά τους άνδρες. Το γεγονός αυτό εξηγείται από τους ειδικούς και στο πλαίσιο της κρίσης. Η ανεργία των ανδρών, η οποία "ακυρώνει" τον παραδοσιακό τους ρόλο εντός της οικογένειας, συνεπάγεται υποτιμητικά σχόλια -άχρηστος, ανίκανος, τεμπέλης- και επιθέσεις ή εκβιασμούς με ψυχολογικό υπόβαθρο.
Μοιραστείτε με ηρεμία και ψυχραιμία, τους φόβους και τις ανησυχίες σας και βρείτε τρόπους να τα καταφέρετε. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να σας βλέπουν ήρεμους και μονιασμένους.
ΝΑΙ στο διάλογο – ΟΧΙ στις προσβολές
4. Κρατείστε μια καθημερινή ρουτίνα που θα συμμετέχετε κι εσείς, δίνει ασφάλεια, ομαλότητα και σταθερότητα στα παιδιά. Προσπαθήστε να κάνετε πράγματα μαζί τους, όπως να τρώτε μαζί, να διαβάζετε ιστορίες το βράδυ, να παίζετε παιχνίδια ή αθλήματα, να πάτε για περιπάτους ή βόλτες με ποδήλατο, ή να παρακολουθήσετε μη βίαιη, μη αγχωτική τηλεόραση. Τα μικρά παιδιά μπορεί να χρειάζονται περισσότερη φυσική επαφή να τ' αγκαλιάζετε πιο συχνά, να τα κρατάτε από το χέρι, να τα κανακεύετε κ.λ.π.
Το καθημερινό πρόγραμμά τους πρέπει να μείνει σταθερό, αν κάποια καθημερινή ασχολία αλλάξει μιλήστε το μαζί τους, ενημερώστε τα πριν την αλλάξετε, μην τους κάνετε απλά ανακοινώσεις, εξηγήστε τους με αγάπη και κατανόηση.
Αν χρειαστείτε πιο δραστικές λύσεις, επίσης, εξηγήστε τους π.χ. "Επειδή τώρα είναι μια δύσκολη περίοδος, θα μείνουμε για λίγο καιρό με τον παππού και τη γιαγιά προκειμένου να μοιραζόμαστε τα έξοδα".
ΝΑΙ στο λειτουργικό πρόγραμμα – ΟΧΙ στο χάος
5. Έλεγχο στις ειδήσεις. Είναι σημαντικό για σας να είστε ενημερωμένοι αλλά τα παιδιά ακούγοντας για "οικονομία σε κρίση" ή για αυτοκτονίες ή για εξαθλίωση αυξάνεται το άγχος τους. Ιδίως τα μικρά παιδιά αδυνατούν να διακρίνουν μεταξύ των δελτίων ειδήσεων και της πραγματικότητας που ισχύει για την δική τους οικογένεια.
Τα παιδιά τείνουν να βλέπουν τα πράγματα ως άσπρο – μαύρο, αλλά και να παίρνουν στην κυριολεξία τα όσα τους λέτε ή ακούνε, αυτό σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνουν τη χρήση της υπερβολής στην έκφραση.
Οι διαπληκτισμοί στα παράθυρα και οι ατέρμονες οικονομικές συζητήσεις διαταράσσουν και τη δική σας ψυχική ηρεμία και αυξάνουν τα επίπεδα άγχους και ανασφάλειας.
ΝΑΙ στην ενημέρωση – ΟΧΙ στην τραγικοποίηση
6. Έλεγχο στην ένταση στο σπίτι. Είναι κατανοητό και πολύ πιθανό να είστε αγχωμένοι και ευερέθιστοι αλλά προσπαθήστε να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, μοιραστείτε με φίλους ή συγγενείς την αγωνία σας, κάντε βόλτες μαζί με τα παιδιά σας, ακούστε μουσική, βρείτε διεξόδους που θα βοηθήσουν κι εσάς. Οι συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια είναι ίσως η μεγαλύτερη δοκιμασία που περνούν τα παιδιά σε τέτοιες περιόδους.
Σημαντικό είναι σε όλες τις σχετικές συζητήσεις να διαβεβαιώνετε τα παιδιά σας πως δεν είναι εκείνα η αιτία του άγχους και της ανησυχίας σας, δεν είναι αυτονόητο γι' αυτά όπως είναι για σας.
Έχει, επίσης, καταγραφεί σωματική βία από τους γονείς που είναι άνεργοι. Αν δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε το άγχος σας και την ένταση που απορρέει μη διστάσετε να ζητείστε βοήθεια από εθελοντές ψυχολόγους-ψυχοθεραπευτές.
ΝΑΙ στη βοήθεια – ΟΧΙ στην ενδοοικογενειακή σύγκρουση και βία
7. Δώστε τους το δικαίωμα και την υποχρέωση να συμβάλλουν με τον δικό τους τρόπο στις δυσκολίες της οικογένειας. Ρωτήστε τα παιδιά σας πως μπορούν να συμβάλλουν ή κάντε τους κάποιες προτάσεις εσείς και δώστε τους χρόνο ν' αποφασίσουν.
Μην αυτοθυσιάζεστε πέρα από τα όριά σας για να μην στερηθούν τα παιδιά. Ξανασκεφτείτε τι είναι πραγματικά απαραίτητο για τα παιδιά σας.
Είναι αναγκαίο το να πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα ή αρκετά όχι ως μέρος της ζωής, να ξεχωρίσουν τα σημαντικά και τα αναγκαία από τα περιττά. Αν τους λέγατε δύσκολα όχι δώστε τους χρόνο και κατανόηση για την καινούργια και έτσι κι αλλιώς αναγκαία κατάσταση. Μην θυμώνετε με τα παιδιά, εάν εξακολουθούν να θέλουν να ξοδεύουν τα χρήματα όπως ξόδευαν παλαιότερα. Πρόκειται για μια νέα πραγματικότητα που όλοι μας δυσκολευόμαστε να προσαρμοστούμε, το ίδιο και τα παιδιά.
ΝΑΙ στη συμμετοχή – ΟΧΙ στην αδιαφορία
8. Αναζητήστε τα θετικά στοιχεία που αναδύονται μέσα από τις δυσκολίες. Κάποιοι γονείς χαίρονται να ανακαλύπτουν πόσα λιγότερα παιχνίδια και δραστηριότητες, από αυτές που παλαιότερα θεωρούσαν απαραίτητες, χρειάζονται τα παιδιά για να είναι πραγματικά χαρούμενα και δημιουργικά. Ψάξτε για τις δωρεάν εκδηλώσεις που διοργανώνονται για παιδιά και μεγάλους (π.χ. www.forfree.gr , οδηγός δωρεάν εκδηλώσεων σε μεγάλες ελληνικές πόλεις, για ενήλικες και παιδιά).
ΝΑΙ στην ανάδυση θετικών πλευρών – ΟΧΙ στην παθητικότητα
9. Στις κουβέντες μείνετε στα γεγονότα. Γεγονός είναι τι πραγματικά συμβαίνει. Οι γνώμες είναι το πώς αισθανόμαστε για το τι συμβαίνει. Μην κάνετε βαθιές πολιτικές αναλύσεις με τα παιδιά σας και προσπαθείστε να βάλετε μια σπίθα αισιοδοξίας ή τουλάχιστον καθυσυχασμού.
Αποφύγετε το "όλα καταρρέουν" ή το "ότι και να κάνουμε δε σωζόμαστε".
Ακούστε τι ρωτούν και απαντήστε ακριβώς στις ερωτήσεις που κάνουν. Στην περίπτωση αυτή τα παιδιά δεν χρειάζεται να γνωρίζουν τίποτα παραπάνω από αυτό που τα ίδια ρωτούν.
ΝΑΙ στα γεγονότα – ΟΧΙ στις εικασίες και την κινδυνολογία
10. Δώστε έμφαση στην ανθεκτικότητα και στη δύναμη των ανθρώπων. Αν εμείς καταφέρουμε να μείνουμε ψύχραιμοι τότε και τα παιδιά μας θα ακολουθήσουν τις δικές μας αντιδράσεις. Διδάξτε τους ότι οι δυσκολίες είναι μέσα στη ζωή αλλά δεν θα σταματήσετε να αγωνίζεστε για το καλύτερο, θα το καταλάβουν.
Ακούγεται ότι γονείς αφήνουν τα παιδιά τους σε ιδρύματα γιατί δεν μπορούν να τα θρέψουν, βεβαιώστε τα ότι δεν θα κάνετε κάτι τέτοιο.
ΝΑΙ στη δύναμη – ΟΧΙ στην παραίτηση
11. Δώστε τους ελπίδα. Όσο δύσκολη και να είναι η οικονομική κατάσταση που βρισκόμαστε μπορούμε να τα διαβεβαιώσουμε πως θα είμαστε δίπλα τους με αγάπη και φροντίδα, πράγματα που δεν εξαρτώνται από το πόσο λεφτά έχουμε αλλά από το πόσο πλούσιοι είμαστε εσωτερικά. Μιλήστε τους ειλικρινά ¨Δεν ξέρω πως θα εξελιχθούν τα πράγματα αλλά θα βάλω τα δυνατά μου για το καλύτερο που μπορώ¨. Δώστε τους το μήνυμα "ότι και να συμβεί, είμαστε μαζί", έχουν ανάγκη να το ακούσουν, τακτικά και με ξεκάθαρο λόγο.
ΝΑΙ στην ελπίδα – ΟΧΙ στην φτώχεια ψυχής
12. Να εστιάσουμε στην προσωπική ευθύνη διαχείρισης των δυσκολιών που μας έρχονται. Εμείς καλούμαστε κι έχουμε ευθύνη να βρούμε λύσεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως οικογένεια. Το να ακούγονται κατηγορίες (όσο και αν είναι δικαιολογημένες) ή γκρίνιες μπροστά στα παιδιά σας για τον κάθε υπεύθυνο αυτής της κατάστασης τους αφαιρείτε τη δυνατότητα και τη χαρά να βρούν και να αναπτύξουν τους προσωπικούς, δικούς τους, τρόπους διαχείρισης του εαυτού τους στις δυσκολίες της ζωής με υπευθυνότητα και επιμονή.
ΝΑΙ στην προσωπική ευθύνη – ΟΧΙ στο μηρυκασμό του προβλήματος και την ακινητοποίηση
13. Διδάξτε τους αλληλεγγύη και αλληλοβοήθεια. Όχι μόνο με τα λόγια, δεν αρκεί. Γίνετε εσείς οι ίδιοι αλληλέγγυοι με τους συμπολίτες σας. Τα παιδιά μαθαίνουν μ' αυτό που βλέπουν να γίνεται, με αυτό που κάνετε και όχι με αυτό που τους λέτε.
Κάποιες φορές είναι πιο δύσκολο να ζητήσουμε βοήθεια παρά να δώσουμε από το υστέρημά μας είτε για λόγους περηφάνιας είτε για λόγους ντροπής. Είναι αναγκαίο, αυτές τις δύσκολες εποχές, να συνειδητοποιήσουμε ότι η βοήθεια δεν είναι ζητιανιά και η ανάγκη μας δεν μας υποτιμά. Υπάρχουν – ευτυχώς – αρκετοί οργανισμοί και πολλοί άνθρωποι που θέλουν και μπορούν να βοηθήσουν. Αρκεί να ξέρουν πως χρειάζεστε τη βοήθεια τους.
ΝΑΙ στην αλληλεγγύη – ΟΧΙ στον ατομισμό
14. Δείξτε με τις πράξεις σας και διδάξτε και στα παιδιά σας, συμπόνοια για τους συνανθρώπους μας. Η συμπόνοια είναι αρετή, αναγκαία στους δύσκολους καιρούς. Μιλήστε με τα παιδιά σας με αγάπη για ότι χειρότερο μπορεί να συμβαίνει σε μια διπλανή οικογένεια. Προσπαθήστε να βρείτε μαζί τους τρόπους για να βοηθήσετε και να συμπαρασταθείτε. Δε βοηθάει κανέναν το "καλά είμαστε εμείς ακόμα μην ασχολείσαι με τον γείτονα". Γιατί τη βοήθεια που θα δώσουμε μπορεί κάποια στιγμή να χρειαστεί να τη ζητήσουμε κι εμείς, όχι απαραίτητα από τους ανθρώπους που βοηθήσαμε αλλά από άλλους που έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν εμάς. Αν κατανοήσουμε την ανάγκη του άλλου και την πιθανή απελπισία του είναι πιθανό να μη νιώσουμε ντροπή, αν/όταν χρειαστεί, να ζητήσουμε κι εμείς βοήθεια.
ΝΑΙ στη συμπόνοια και στη συμπαράσταση – ΟΧΙ στη ντροπή για βοήθεια
15. Αποδεχτείτε και μιλήστε με τα παιδιά σας για την κοινωνική συνύπαρξη. Το να κατηγορείτε ή να προσβάλετε τον συνάνθρωπό σας επειδή είναι μετανάστης και έχει δουλειά με την αιτιολογία ότι εσείς δεν έχετε δουλειά δε βοηθάει ούτε αλλάζει τη δική σας κατάσταση. Υπήρξε περιστατικό παιδιού να κατηγορεί τον συμμαθητή του που είναι από άλλη χώρα και ο πατέρας του έχει δουλειά γιατί ο δικός του πατέρας έχασε τη δική του δουλειά.
ΝΑΙ (ξανά!) στην αλληλεγγύη και το σεβασμό – ΟΧΙ στη σύγκριση και στην αρνητική κριτική
16. Μιλήστε με τους δασκάλους των παιδιών σας. Ενθαρρύνετε το δάσκαλο, τη δασκάλα να σας ενημερώνει αν παρατηρήσει διαφορετική συμπεριφορά από τη συνηθισμένη στο παιδί σας. Να θυμάστε ότι οι δάσκαλοι είναι και αυτοί κάτω από πίεση για τους δικούς τους λόγους και προσπαθούν και αυτοί να αντεπεξέλθουν με τα δικά τους θέματα.
Καλέστε τους δασκάλους να γίνουν βοηθοί σε περιπτώσεις απομόνωσης παιδιού ή εμπαιγμού του από συμμαθητές αν δεν μπορεί για παράδειγμα ν' αγοράσει κουλούρι ή κάτι φαγώσιμο από το κυλικείο.
ΝΑΙ στη συνεργασία – ΟΧΙ στην απαξίωση
17. Δημιουργείστε ομάδες αλληλοβοήθειας είτε για να μοιραστείτε τους φόβους σας είτε για να κάνετε πράγματα δημιουργικά, βοηθητικά και γιατί όχι και αποτελεσματικά για τις υπάρχουσες συνθήκες. Θα βοηθήσει για να μην μεταφέρετε όλο το άγχος σας μέσα στην οικογένεια. Μια άλλη πρόταση είναι να οργανώσετε και ομάδες παιδιών όπου θα συμμετέχουν σε ομαδικά παιγνίδια ή δημιουργικές ασχολίες, μην τα αφήνετε να μένουν κολλημένα σε μια τηλεόραση, παθητικούς θεατές. Ήδη έχουν δημιουργηθεί διάφορες ομάδες είτε ανταλλακτικές είτε εθελοντικές, ενη μερωθείτε δεν βοηθάει να απομονώνεστε στην εύθραυστη ασφάλεια του σπιτιού σας. Οι ομάδες ανθρώπων έχουν και δίνουν δύναμη και ελπίδα.
ΝΑΙ στην ενεργοποίηση – ΟΧΙ στην απομόνωση
18. Συμμετέχετε στη ζωή των παιδιών σας. Η απλοϊκή τους ματιά έχει περισσότερη σοφία από των ενηλίκων. Παίξτε μαζί τους και πάρτε κομμάτι από την ενστικτώδη αισιοδοξία και ανεμελιά τους. Είναι βοηθητικό διάλειμμα στο διαρκές άγχος που βιώνουμε.
ΝΑΙ στο παιγνίδι – ΟΧΙ στη σοβαροφάνεια
19. Τίποτα δεν είναι μόνιμο, ούτε τα καλά και εύκολα, ούτε τα δύσκολα και άσχημα σ' αυτή τη μοναδική ζωή που έχουμε να ζήσουμε. Τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται σε διαφορετικές καταστάσεις αρκεί να είμαστε δίπλα τους και να τα υποστηρίζουμε. Ας μην τα μετατρέψουμε σε θύματα, χρειάζονται φροντίδα και υποστήριξη.
ΝΑΙ στη ροή της ζωής – ΟΧΙ στη θυματοποίηση
20. Οι συμβουλές είναι εύκολες αλλά η εφαρμογή δύσκολη. Εδώ περιγράψαμε γενικούς τρόπους βοήθειας, όμως γνωρίζουμε ότι κάθε οικογένεια είναι μοναδική κι έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες. Είναι κατανοητό ότι εύκολα και γρήγορα δεν εφαρμόζονται αλλαγές στις συνήθειες της οικογένειας. Προσπαθήστε να μείνετε ανοιχτοί σε λύσεις που υπάρχουν γύρω μας. Αν χρειαστείτε βοήθεια ζητήστε τη και θα προσπαθήσουμε με τις δυνατότητες που έχουμε να κάνουμε ότι καλύτερο.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή και το χρόνο σας.
Δήμητρα Ξενάκη
Οικογενειακή – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Αυτό είναι το κομμάτι της δικής μου ομιλίας (μίλησαν κι άλλοι συνάδελφοι ψυχολόγοι) που έγινε στο Πέραμα στις 2/3/2012 σε μια συνάντηση γονέων με πρωτοβουλία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, που απευθύνθηκε στους Γιατρούς του Κόσμου. Επειδή για κάποιους μπορεί να είναι έστω και λίγο χρήσιμο το δημοσιοποιώ εδώ.
Ten Secrets to Help Your Children Handle This Financial Crisis and Tough Times
Πηγή: http://www.ramnousia.com/
No comments:
Post a Comment