Για τον απλό λόγο ότι δεν μπορώ να καταλάβω τι ακριβώς σημαίνει, ποια είναι η ετυμολογία της.
Κάποιον που ρώτησα (ακριβώς επειδή τη χρησιμοποιούσε) μου είπε ότι δεν ήξερε και ότι μάλλον προέρχεται από τα γνωστά φανταστικά πλάσματα, τα τρολ –αλλά δε μου φαίνεται δόκιμο.
Παρά την απέχθεια μου και την άγνοια μου τη χρησιμοποιώ στον υπότιτλο αυτού του κειμένου –για επικοινωνιακούς λόγους.
Και αν, όπως είπε ο Τολστόι, κάθε συγγραφέας που χρησιμοποιεί μια άγνωστη του λέξη θα πρέπει να μαστιγώνεται είκοσι φορές, τότε μπορείτε να μου δώσετε είκοσι κυβερνοκαμτσικιές πριν συνεχίσω...
Στο προηγούμενο κείμενο του Γελωτοποιού ασχοληθήκαμε με τη γνωστή και μεγαλειώδη «φάρσα» του Όρσον Ουέλς, τη σχετική με την εισβολή Αρειανών, η οποία έσπειρε τον πανικό στην Αμερική.
Πολλοί αναγνώστες σίγουρα θα δικαιολόγησαν την «επιτυχία» αυτής της εκπομπής στερεοτυπικά. Τι εννοώ; (Μακάρι να 'ξερα…)
1) Οφειλόταν στη μεγαλοφυΐα του Ουέλς.
Μεγαλοφυής αναμφισβήτητα ο υπαίτιος. Ήταν είκοσι τριών χρονών όταν έκανε τη ραδιοφωνική διασκευή του «Πολέμου των Κόσμων» και είκοσι οκτώ, αν δεν κάνω λάθος, όταν γύρισε τον «Πολίτη Κέιν».
Ένας τόσο χαρισματικός άνθρωπος θα μπορούσε να πείσει τους πάντες (όπως ο χαρισματικά αδίστακτος Χίτλερ έπεισε έναν λαό να αυτοκαταστραφεί).
Ειδικά αν αυτοί οι «πάντες» ήταν... Αμερικάνοι.
Και αυτό είναι το δεύτερο στερεότυπο:
2) Οι Αμερικάνοι είναι αφελείς και πιστεύουν τα πάντα (δεν εννοώ τις ασπρόμαυρες αρκούδες).
Όπως θα καταλάβετε από την ιστορία που θα διαβάσετε, η επιτυχία του ραδιοφωνικού «Πολέμου των Κόσμων», δεν έχει καμία σχέση με τη μεγαλοφυΐα του Ουέλς ούτε με την ευπείθεια των Αμερικάνων.
Είναι ένα φαινόμενο που ονομάζεται «κοινωνική υστερία» (ή mass hysteria) και είναι πολύ συνηθισμένο στην ανθρώπινη ιστορία.
Για παράδειγμα, όταν ο Γκαίτε δημοσίευσε το «Βέρθερο» του εκατοντάδες νεαροί Γερμανοί προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν, ακριβώς όπως και ο ήρωας του βιβλίου. Κάποιοι τα κατάφεραν.
Μόνο όμως με την ανακάλυψη του ραδιοφώνου (μετέπειτα της τηλεόρασης και του διαδικτύου) αποκαλύφτηκε η απεριόριστη δύναμη ελέγχου των μαζών που έχουν τα media -εξαιτίας ακριβώς της μαζικότητας αυτών των μέσων ΜΑΖΙΚΗΣ ενημέρωσης.
Υπεύθυνος για τη συγκεκριμένη φάρσα δεν ήταν ένας μεγαλοφυής «ιερέας» του θεάτρου και του κινηματογράφου, όπως ο Ουέλς, αλλά ένας πραγματικός ιερέας, ο 38χρονος πατήρ Ronald Knox, ο οποίος ήταν ο «λιγότερο πολιτικοποιημένος άνθρωπος» και ζούσε «πανευτυχής στο παραδοσιακό αγγλικό περιβάλλον».
Και όμως, ο Νοξ, στις 16 Ιανουαρίου 1926, κατάφερε άθελα του να τρομοκρατήσει ολόκληρη την Αγγλία (καθώς και την Ιρλανδία και την Σκωτία).
Στις 7:40, το βράδυ του Σαββάτου, μεταδόθηκε από το BBC το σατιρικό θεατρικό έργο του Νοξ: «Broadcasting from the Barricades».
Όπως και στην περίπτωση του Ουέλς το έργο ξεκινούσε με την προειδοποίηση ότι πρόκειται για χιουμοριστικό και φανταστικό έργο. Και η διάρθρωση του έργου είχε ως εξής:
Ένα δελτίο ειδήσεων, όπου ο Νοξ αναφέρει ένα μαινόμενο πλήθος ανέργων (ενώ ακούγονται θόρυβοι καταστροφής).
Μια μικρή διάλεξη για τη λογοτεχνία του 18ου αιώνα, την οποία κάνει ψευδίζοντας κάποιος Ντόνκισον.
Τα αποτελέσματα των αγώνων κρίκετ, καθώς και η είδηση για έναν γενναίο βαρκάρη που έσωσε ένα παιδί.
Απευθείας μετάδοση από την πλατεία Τραφάλγκαρ, όπου γίνεται μια διαδήλωση ανέργων. Ο ηγέτης της διαδήλωσης είναι ο κύριος Πόπλμπερι, ο γραμματέας του ΕΚΟΘ, του Εθνικού κινήματος για την Κατάργηση της Ουράς στα Θέατρα (!), ο οποίος προτρέπει το πλήθος να λεηλατήσει την Εθνική Πινακοθήκη.
Μια μικρή διακοπή, όπου ο εκφωνητής δίνει διάφορα στοιχεία για την Εθνική Πινακοθήκη (πότε χτίστηκε, από ποιόν, ποιους πίνακες στεγάζει κλπ).
Νέο δελτίο ειδήσεων όπου οι ακροατές πληροφορούνται ότι πράγματι ο όχλος λεηλατεί την Πινακοθήκη.
Μουσικό διάλειμμα από την ορχήστρα του ξενοδοχείου Σαβόι.
Δελτίο καιρού και ανακοίνωση ότι οι άνεργοι ξεχύνονταν μέσα από την Αψίδα του Ναυαρχείου και με απειλητικές διαθέσεις πλησιάζουν τα κυβερνητικά κτίρια.
Μια συνοπτική ιστορία της Αψίδας.
Νέο δελτίο: Τα εξαγριωμένα πλήθη πετάνε άδεια μπουκάλια στις πάπιες του πάρκου Σεντ Τζέιμς (ας σώσει κάποιος τις πάπιες!)
Οι ακροατές πληροφορούνται ότι ακολουθεί διάλεξη του σερ Γκουτς, αλλά αμέσως μετά ο εκφωνητής ανακοινώνει ότι η διάλεξη ματαιώνεται, αφού ο σερ Γκουτς ψήνεται ζωντανός από τον όχλο, στην πλατεία Τραφάλγκαρ. Δίνεται ένα μικρό βιογραφικό του σερ.
Μουσικό διάλειμμα από την ορχήστρα του ξενοδοχείου Σαβόι.
Διάφορες ειδήσεις πολιτιστικού περιεχομένου, όπως η άφιξη μιας διάσημης ηθοποιού στο Σαουθάμπτον.
Ανακοίνωση ότι το πλήθος των ανέργων, υπό τις διαταγές του γραμματέα του ΕΚΟΘ, κατεδαφίζει το Κοινοβούλιο με ολμοβόλα.
Λίγες πληροφορίες για το Κοινοβούλιο.
«Η ανέγερση των σημερινών κτιρίων του Κοινοβουλίου άρχισε το 1840. Τα σχέδια ήταν του σερ Μπάρι. […] Η εσωτερική διακόσμηση, οι τοιχογραφίες και τα γλυπτά προκαλούν το θαυμασμό[…]»
Ανακοίνωση ότι καταστράφηκε ο πύργος του Μπιγκ Μπεν και η ώρα στο εξής θα σημαίνει από το ρολόι του Θείου Λέσλι (δημοφιλής παραμυθάς της εποχής).
Ανακοίνωση ότι οι βιαιοπραγίες συνεχίζονται. Ο υπουργός Μεταφορών κρεμάστηκε από έναν φανοστάτη. Αμέσως μετά έρχεται η διάψευση: Ο υπουργός δεν κρεμάστηκε από φανοστάτη, αλλά από ένα στύλο του τραμ.
Μουσικό διάλειμμα από την ορχήστρα του ξενοδοχείου Σαβόι.
Ξαφνική διακοπή της μουσικής και ανακοίνωση ότι το πλήθος ανατίναξε το Σαβόι.
Ανακοίνωση ότι το πλήθος κατευθύνεται προς το στούντιο του BBC.
Τελευταία λόγια του εκφωνητή: «Μια στιγμή παρακαλώ… Μόλις έμαθα ότι ο κύριος Πόπλμπερι, γραμματέας του ΕΚΟΘ, με πολλούς από το πλήθος, βρίσκονται στο κτίριο… Με πληροφορούν ότι είναι ήδη στην αίθουσα αναμονής και διαβάζουν το Radio Times…. Καληνύχτα σε όλους. Ο Θεός σώζει το βασιλέα. Καληνύχτα.»
Όσο απίστευτο και να σας φαίνεται πανικός επικράτησε σε ολόκληρη την Αγγλία (ας μην ξεχνάμε ότι ήταν το BBC).
Οι πολίτες έτρεχαν στα τοπικά αστυνομικά τμήματα τρομοκρατημένοι και ρωτούσαν σε πόση ώρα θα φτάσει σε εκείνους το «κύμα του εμφύλιου πολέμου».
Το ξενοδοχείο Σαβόι είχε εκατοντάδες κλήσεις από την Αγγλία, την Ιρλανδία και τη Σκωτία. Οι ακροατές του Νοξ ήθελαν να μάθουν αν οι συγγενείς ή φίλοι τους που διέμεναν εκεί ήταν ζωντανοί.
Στο Νιουκάστλ ο διοικητής της κομητείας αναρωτιόταν ποια μέτρα έπρεπε να πάρει για να διασφαλίσει τους πολίτες από την επερχόμενη αναρχία.
Η εφημερίδα Irish Telegraph ανέφερε ότι πολλοί Ιρλανδοί τηλεφωνούσαν τρομοκρατημένοι στα γραφεία της για να επιβεβαιώσουν την ανατίναξη του Κοινοβουλίου. Όπως και στην Αμερική, μετά από 12 χρόνια, πολύς κόσμος λιποθύμησε και οι εκκλησίες γέμισαν πιστούς.
Ο πανικός κράτησε 24 ώρες. Ο πατήρ Νοξ ζήτησε δημοσίως συγγνώμη.
Το BBC δήλωσε: «Πως είναι δυνατόν να πιστέψουν ότι σε μια τέτοια εθνική κρίση θα κάναμε μουσικά διαλείμματα;»
Εντούτοις υποσχέθηκε «να μην παίζει με το μέσο επίπεδο νοημοσύνης του κοινού του». Ο Νοξ δεν ξαναμίλησε στο ραδιόφωνο μέχρι το 1930.
Η Joanna Bourke, συγγραφέας του βιβλίου "Fear: A cultural History" (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Σαββάλα), μας δίνει το ψυχολογικό-κοινωνικό υπόβαθρο αυτού του περιστατικού «κοινωνικής υστερίας».
Ο μεσοπόλεμος ήταν η εποχή του φόβου. Μόλις είχε τελειώσει ο Μεγάλος Πόλεμος (τότε δεν ονομαζόταν Πρώτος). Πριν λίγα χρόνια είχε γίνει η Οκτωβριανή Επανάσταση. Η ανεργία ήταν στα ύψη, ενώ τα σοσιαλιστικά και αναρχικά κινήματα μεσουρανούσαν. Το 1924 η εξουσία είχε περάσει για πρώτη φορά στα χέρια του εργατικού κόμματος, με πρωθυπουργό τον Ράμζι ΜακΝτόναλντ.
Έτσι δεν ήταν καθόλου δύσκολο για τους ακροατές που έπιναν ήσυχοι το τσάι τους να πιστέψουν ότι οι χειρότεροι φόβοι τους είχαν γίνει πραγματικότητα: Οι Κόκκινοι έπαιρναν τον έλεγχο!
Καληνύχτα σας. Ο Θεός σώζει τον πρωθυπουργό.
Sanejoker
Πηγή: http://www.ramnousia.com/
No comments:
Post a Comment